Truri i njeriut është një nga mrekullitë më të mëdha të natyrës, një organ që na lejon të mendojmë, ndiejmë dhe veprojmë në mënyra të jashtëzakonshme. Megjithatë, një fakt tronditës që studiuesit kanë zbuluar është se pjesa më e madhe e vendimeve që marrim çdo ditë nuk bëhen nga vetëdija jonë, por nga nënvetëdija jonë – një forcë e fuqishme dhe e padukshme që punon në sfond, jashtë kontrollit tonë të drejtpërdrejtë.

Nëse e mendoni, çdo ditë marrim mijëra vendime: çfarë do të hamë, si do të vishemi, kur do të lëvizim. Megjithatë, një pjesë e madhe e këtyre vendimeve merren pa një proces të vetëdijshëm të mendimit. Shkencëtarët kanë filluar të kuptojnë se nënvetëdija jonë ka një ndikim shumë më të madh mbi sjelljet tona se sa kemi menduar më parë. Pra, sa fuqi ka në të vërtetë nënvetëdija dhe si ndikon ajo në jetën tonë?

1. Çfarë është Nënvetëdija?

Termi “nënvetëdije” u bë popullor nga psikologu Sigmund Freud në fillim të shekullit të 20-të, kur ai për herë të parë propozoi idenë se mendimet, ndjenjat dhe kujtimet që janë jashtë vetëdijes sonë të drejtpërdrejtë, ende ndikojnë në sjelljen tonë. Nënvetëdija përfshin gjithçka që nuk është në fokusin e drejtpërdrejtë të vëmendjes sonë në një moment të caktuar, por që megjithatë formon mënyrën se si mendojmë dhe veprojmë.

Një nga shembujt më të qartë të fuqisë së nënvetëdijes është kur mësojmë një aftësi të re, si p.sh. ngarja e makinës ose luajtja e një instrumenti muzikor. Në fillim, ne duhet të mendojmë për çdo veprim – për frenimin, për kthimin e timonit ose për mënyrën e vendosjes së gishtave mbi tastierë. Me kalimin e kohës, këto veprime bëhen automatike dhe nënkontroll të nënvetëdijes.

Por nënvetëdija është shumë më komplekse dhe ka një ndikim të thellë në pothuajse çdo aspekt të jetës sonë.

2. Nënvetëdija dhe Vendimet e Përditshme

Studimet e fundit tregojnë se shumica e vendimeve që marrim çdo ditë, që nga zgjedhja e ushqimit deri tek vendimet më të rëndësishme për karrierën apo marrëdhëniet, janë të ndikuara nga nënvetëdija. Neuroshkencëtarët kanë zbuluar se truri jonë fillon të marrë vendime disa sekonda përpara se të bëhemi të vetëdijshëm për to. Kjo është demonstruar përmes eksperimenteve ku pjesëmarrësit janë të detyruar të zgjedhin midis dy opsioneve. Studiuesit kanë zbuluar se truri i tyre ka marrë vendimin përpara se pjesëmarrësit të jenë plotësisht të vetëdijshëm për të.

Një eksperiment i bërë nga neuroshkencëtari Benjamin Libet në vitet 1980 tregoi se aktiviteti nervor që çon në një vendim të thjeshtë, siç është shtypja e një butoni, fillon deri në 7 sekonda përpara se subjekti të raportojë vetëdijen për të bërë një zgjedhje. Kjo sugjeron se shumë nga vendimet tona nuk janë të ndërgjegjshme, por ndodhin në nivele më të thella të mendjes sonë.

3. Reklamat dhe Manipulimi i Nënvetëdijes

Industria e reklamave është një nga fushat ku ndikimi i nënvetëdijes është përdorur dhe studiuar për dekada. Marketerët janë të vetëdijshëm për faktin se shumë nga zgjedhjet tona të konsumit janë të drejtuara nga nënvetëdija jonë, jo nga vetëdija. Për këtë arsye, reklamat përdorin imazhe, muzikë dhe mesazhe të caktuara që shënjestrojnë emocionet dhe dëshirat e fshehura të njerëzve.

Një shembull klasik i këtij fenomeni është përdorimi i të ashtuquajturës “mesazh subliminal” në reklamat e hershme televizive. Këto ishin mesazhe që shfaqeshin për një fraksion sekonde, shumë shpejt për t’u vërejtur në mënyrë të vetëdijshme, por që truri i përpunonte nënvetëdijshëm, duke ndikuar tek sjellja e shikuesve. Megjithëse përdorimi i këtyre teknikave është ndaluar në shumë vende, ato ilustrojnë fuqinë e ndikimit të nënvetëdijes në vendimet tona.

4. Nënvetëdija dhe Shëndeti Mendor

Nënvetëdija nuk ndikon vetëm në vendimet tona të përditshme; ajo gjithashtu ka një rol të rëndësishëm në shëndetin tonë mendor. Psikologjia kognitive sugjeron se shumë nga emocionet negative që përjetojmë – siç janë ankthi ose depresioni – janë të lidhura me mendimet dhe përvojat e shtypura në nënvetëdije. Një traumë e fshehur, një ndjenjë e papërpunuar ose një frikë që nuk është adresuar mund të ndikojë në mënyrën se si ndjehemi dhe veprojmë, edhe nëse nuk jemi plotësisht të vetëdijshëm për këtë.

Psikologët shpesh përdorin metoda si hipnoterapia ose terapitë e të folurit për të ndihmuar pacientët të nxjerrin në sipërfaqe mendimet dhe emocionet e tyre të shtypura, duke u lehtësuar kështu simptomat e tyre. Zbulimi i përmbajtjes së nënvetëdijes dhe sjellja e saj në vetëdije mund të jetë një hap i rëndësishëm drejt përmirësimit të shëndetit mendor.

5. Si të Ndërgjegjësojmë Nënvetëdijen?

Ndërsa nënvetëdija është një sistem automatik që nuk mund të kontrollojmë drejtpërdrejt, ne mund të punojmë për ta bërë atë më të ndërgjegjshme përmes praktikave të caktuara. Meditimi, për shembull, është një teknikë që ka treguar se mund të ndihmojë njerëzit të hyjnë në kontakt më të thellë me nënvetëdijen e tyre. Kur meditojmë, ne qetësojmë mendjen dhe shpesh zbulojmë mendime ose emocione që ishin të fshehura nën sipërfaqen e ndërgjegjes.

Një tjetër mënyrë për të ndërgjegjësuar nënvetëdijen është vetë-reflektimi dhe analiza e ëndrrave. Ëndrrat janë shpesh një dritare në nënvetëdijen tonë, duke përfaqësuar dëshirat, frikërat dhe emocionet tona të fshehura. Duke analizuar ëndrrat tona, mund të zbulojmë informacione të vlefshme për veten dhe mënyrën se si mendja jonë funksionon.

6. Një Univers i Padukshëm në Mendjen Tonë

Nënvetëdija është një forcë misterioze dhe e fuqishme që ndikon në çdo aspekt të jetës tonë, nga vendimet e vogla deri tek shëndeti mendor. Edhe pse ne nuk jemi plotësisht të vetëdijshëm për të, ajo është gjithmonë në punë, duke formuar mendimet, emocionet dhe veprimet tona.

Në një botë ku jemi të përfshirë nga informacione dhe ndikime të jashtme, është e rëndësishme të kuptojmë fuqinë e nënvetëdijes dhe të punojmë për të zhvilluar një ndërgjegjësim më të madh për veten. Me përparimin e neuroshkencës, ne po fillojmë të zbulojmë disa nga sekretet e këtij universi të padukshëm në mendjet tona, por ka ende shumë për të mësuar.

Burimet:

• Libet, B. (1983). “Time of Conscious Intention to Act in Relation to Onset of Cerebral Activity (Readiness-Potential).” Brain, 106(3), 623-642.
• Freud, S. (1920). Beyond the Pleasure Principle.