Dita e Verës, e festuar më 14 mars, është një nga festat më të rëndësishme popullore në Shqipëri, e cila simbolizon ardhjen e pranverës dhe rigjallërimin e natyrës. Kjo festë me rrënjë të thella pagane, e trashëguar nga lashtësia ilire, vazhdon të jetë një moment gëzimi dhe bashkimi për shqiptarët, duke përfshirë një sërë traditash që ruajnë shpirtin e saj origjinal.

Origjina dhe Historia e Ditës së Verës

Dita e Verës ka origjinën e saj në qytetin e Elbasanit, ku festohej si një rit i lidhur me kultin e natyrës dhe perëndive pagane të pjellorisë dhe diellit. Sipas studiuesve, kjo festë lidhet me Zojën e Verës, një hyjni ilire që simbolizonte ardhjen e ngrohtësisë dhe lulëzimin e natyrës. Tempulli i saj ndodhej në malin e Tomorrit, një vend i shenjtë për shqiptarët edhe sot.

Gjatë periudhës së komunizmit, festa e Ditës së Verës u kufizua në Elbasan, por pas viteve 1990 u rikthye fuqishëm dhe u shpall festë zyrtare kombëtare në Shqipëri në vitin 2004.

Si festohet Dita e Verës?

Dita e Verës kremtohet me aktivitete të shumta tradicionale, duke përfshirë:

• Përgatitjen e ballokumeve – Ëmbëlsira më karakteristike e kësaj dite është ballokumja, një biskotë e butë dhe e ëmbël, e bërë me miell misri, vezë, gjalpë dhe sheqer. Receta tradicionale ruhet me fanatizëm, sidomos në Elbasan, ku është pjesë e identitetit kulturor të qytetit.
• Djegia e boçeve të pishës – Një zakon i vjetër është djegia e boçeve dhe shpërndarja e hirit të tyre, një rit që besohet se sjell fat dhe largon energjitë e këqija.
• Vënia e verores – Në dorën e djathtë lidhet një fill i bardhë dhe i kuq, i quajtur “verore”, i cili mbahet derisa të shihen dallëndyshet e para, moment kur duhet të pritet dhe të vendoset në një pemë që lulëzon. Kjo traditë simbolizon shpresën dhe rinovimin.
• Festime në natyrë – Në Ditën e Verës, njerëzit dalin në parqe dhe hapësira të gjelbra për të festuar me familjen dhe miqtë. Në Tiranë, aktivitete të ndryshme kulturore dhe argëtuese organizohen nga bashkia, duke përfshirë koncerte, panaire dhe lojëra për fëmijë.

Dita e Verës Sot

Nga një festë kryesisht elbasanase, Dita e Verës është bërë një festë kombëtare që festohet në të gjithë Shqipërinë, veçanërisht në Tiranë dhe qytete të tjera të mëdha. Përveç traditave të vjetra, vitet e fundit festa është kthyer në një ngjarje festive më moderne, me aktivitete artistike dhe evente që tërheqin mijëra pjesëmarrës.

Dita e Verës mbetet një simbol i ringjalljes së natyrës dhe gëzimit njerëzor, duke lidhur brezat e vjetër me të rinjtë dhe duke ruajtur një pjesë të rëndësishme të identitetit kulturor shqiptar.

Burimet:
– Akademia e Shkencave e Shqipërisë
– Studime mbi traditat shqiptare
– Arkivat e qytetit të Elbasanit