Në dekadat e fundit, industria automobilistike ka përjetuar një revolucion të vërtetë me zhvillimin e automjeteve elektrike (EV). Një prej komponentëve kyç të këtyre automjeteve janë bateritë e litium-jonit, të cilat përdorin materiale të veçanta për të ruajtur dhe shpërndarë energjinë elektrike në mënyrë efikase. Por, ndërsa bateritë elektrike po bëhen gjithnjë e më të përhapura, ato përballen me sfida të rëndësishme, sidomos nga pikëpamja e furnizimit të lëndëve të para dhe ndikimeve mjedisore. Ky artikull trajton në detaje rolin e lëndëve të para si litiumi, kobalti dhe nikeli në prodhimin e baterive, si dhe shqetësimet mjedisore që lidhen me nxjerrjen dhe përdorimin e tyre.

Litiumi: “Ari i Bardhë” i shekullit XXI

Litiumi është një prej përbërësve më të rëndësishëm në prodhimin e baterive të litium-jonit, teknologji e cila mbështet një pjesë të madhe të industrisë së makinave elektrike. Litiumi ka cilësi të veçanta, si peshë të ulët dhe kapacitet të lartë ruajtjeje të energjisë, gjë që e bën të përshtatshëm për aplikime si automjetet elektrike. Pjesa më e madhe e burimeve të litiumit ndodhen në rajonet e Amerikës së Jugut, si Kili, Bolivia dhe Argjentina, që së bashku përbëjnë të ashtuquajturin “Trekëndëshi i Litiumit”. Këto vende kanë sasi të mëdha të kripërave të litiumit, të cilat nxirren përmes proceseve të avullimit në pishina të mëdha në shkretëtira.

Megjithatë, nxjerrja e litiumit nuk është pa kosto. Shkretëtirat ku ndodhen këto miniera përballen me mungesa ujore dhe shterimi i burimeve ujore për shkak të proceseve të avullimit të litiumit ka krijuar shqetësime të mëdha mjedisore. Sipas një studimi të Universitetit të Kili, avullimi i ujit në rajonet e prodhimit të litiumit ka ndikuar ndjeshëm në biodiversitetin dhe ekosistemet e zonës.

Kobalti: Metal i domosdoshëm, por me kosto sociale

Kobalti është një tjetër element i rëndësishëm në bateritë e litium-jonit. Ai përmirëson stabilitetin dhe jetëgjatësinë e baterive, por nxjerrja e tij ka një kosto të lartë sociale dhe mjedisore. Rreth 70% e furnizimit botëror me kobalt vjen nga Republika Demokratike e Kongos, një vend që përballet me kushte të vështira socio-ekonomike. Shpeshherë, në minierat e këtij vendi punojnë edhe fëmijë, një fakt që ka ngritur alarme të mëdha për shfrytëzimin e fuqisë punëtore.

Për të minimizuar këto probleme, kompani si Tesla dhe Apple kanë marrë masa për të gjetur alternativa për reduktimin e përdorimit të kobaltit, si dhe për të siguruar zinxhirë furnizimi më etikë. Raporte nga Amnesty International kanë dokumentuar përpjekjet për të përmirësuar kushtet e punës në minierat e kobaltit, por sfidat mbeten të mëdha.

Nikeli: Thelbësor për kapacitetin energjetik, por sfidues për mjedisin

Nikeli është një metal që ndihmon në rritjen e kapacitetit energjetik të baterive, dhe është pjesë thelbësore e zhvillimit të teknologjive më të avancuara të automjeteve elektrike. Indonezia, Kanadaja dhe Rusia janë disa prej vendeve kryesore që furnizojnë botën me nikel. Për fat të keq, nxjerrja e nikelit është një proces që prodhon sasi të konsiderueshme mbetjesh toksike, si dhe ndikon në ndotjen e tokës dhe ujërave në zonat ku zhvillohet ky aktivitet.

Sipas një raporti nga Global Mining Review, aktiviteti minerar në Indonezi ka shkaktuar dëme të mëdha në ekosistemet pyjore dhe detare të vendit, përfshirë humbjen e specieve të rrezikuara dhe përkeqësimin e kushteve të jetesës së komuniteteve lokale. Në përpjekje për të zbutur këto pasoja, po investohet në teknologji për rikuperimin dhe riciklimin e mbetjeve minerare, por efektet afatgjata ende nuk janë të qarta.

Alternativat e qëndrueshme dhe e ardhmja e baterive

Teknologjia e baterive elektrike po evoluon me shpejtësi, dhe shkencëtarët po përpiqen të gjejnë zgjidhje për të adresuar sfidat që lidhen me furnizimin dhe ndikimet mjedisore. Një prej alternativave është zhvillimi i baterive me bazë hekuri ose alumini, elemente që janë më të zakonshme dhe kanë një ndikim më të ulët mjedisor. Sipas një studimi të fundit të Universitetit të Harvardit, bateritë me bazë hekuri kanë potencial për të zëvendësuar pjesërisht bateritë e litiumit në aplikime të caktuara, duke ulur kështu varësinë nga lëndët e para të rralla.

Gjithashtu, kompania Solid Power po zhvillon bateri të ngurta që nuk kërkojnë përdorimin e lëndëve të tilla si kobalti dhe litiumi, gjë që do të ndihmonte në uljen e ndikimeve mjedisore dhe rreziqeve sociale. Nëse këto teknologji arrijnë të përparojnë në masë, ato mund të transformojnë mënyrën sesi energjia elektrike ruhet dhe përdoret në automjetet elektrike.

Përfundim

Bateritë e automobilave elektrikë përbëjnë një prej përparimeve më të mëdha në teknologjinë e transportit, por ato kanë sfida të mëdha të lidhura me furnizimin e lëndëve të para dhe ndikimet mjedisore. Ndërsa kërkesa për këto lëndë po rritet, është e rëndësishme që zhvilluesit dhe qeveritë të ndërmarrin hapa të qartë për të adresuar shqetësimet që lidhen me nxjerrjen dhe përdorimin e tyre. Zhvillimi i teknologjive alternative dhe riciklimi i materialeve të baterive janë hapa të rëndësishëm drejt një të ardhme më të qëndrueshme për sektorin e energjisë dhe transportit.

Burimet e informacionit:

• Amnesty International, raporte mbi kushtet e punës në minierat e kobaltit.
• Universiteti i Kili, studime mbi avullimin e ujit në rajonet e prodhimit të litiumit.
• Global Mining Review, raporte mbi ndikimet e minierave të nikelit.
• Universiteti i Harvardit, studime mbi bateritë alternative me bazë hekuri.
• Solid Power, zhvillimi i baterive të ngurta.