Misteri i Ushtrisë së Humbur të Kambizit: Një nga Enigmat më të Mëdha të Historisë së Lashtë

Një nga misteret më të mëdha të historisë antike është zhdukja e ushtrisë së Kambizit II, mbretit të Persisë, në shkretëtirën e Egjiptit. Në vitin 524 p.e.s., Kambizi II, i biri i mbretit të famshëm Kir II, qëndroi si sundimtar i Perandorisë Achaemenide dhe ndërmori një fushatë për të pushtuar Egjiptin. Një pjesë e kësaj fushate ishte një ekspeditë e madhe ushtarake që do të udhëtonte përmes shkretëtirës së Saharës për të pushtuar qytetin e famshëm të orakullit të Amonit në oazën e Siwës. Megjithatë, ushtria e tij, që thuhet se përbëhej nga 50,000 njerëz, u zhduk pa lënë gjurmë dhe kurrë nuk u pa më.

1. Fushata e Kambizit në Egjipt

Për të kuptuar më mirë këtë ngjarje, është e rëndësishme të kuptojmë kontekstin e fushatës së Kambizit në Egjipt. Ai trashëgoi fronin e Perandorisë Achaemenide pas vdekjes së babait të tij, Kir II i Madh, një nga mbretërit më të fuqishëm të Persisë që kishte krijuar një perandori të madhe që shtrihej nga Mesopotamia deri në pjesë të Azisë Qendrore. Egjipti, në atë kohë, ishte një fuqi e pavarur nën sundimin e faraonit Psammetichus III, por pas një beteje të ashpër në Pelusium, në deltën e Nilit, Kambizi arriti të pushtojë Egjiptin dhe të përmbysë faraonin.

Sipas burimeve të lashta, Kambizi kishte ambicie të mëdha për të pushtuar jo vetëm Egjiptin, por edhe territoret përreth tij. Një objektiv i rëndësishëm për të ishte oazi i Siwës, ku ndodhej tempulli dhe orakulli i Amonit, një perëndi shumë e nderuar nga egjiptianët. Kambizi dërgoi një ekspeditë të madhe ushtarake për të pushtuar këtë oaz dhe për të shkatërruar orakullin, si një mënyrë për të konsoliduar pushtetin e tij në Egjipt dhe për të treguar dominimin e tij mbi hyjnitë lokale.

2. Zhdukja Misterioze e Ushtrisë

Herodoti, historiani grek i shekullit të 5-të p.e.s., na sjell rrëfimin më të hershëm për zhdukjen e ushtrisë së Kambizit. Ai përshkruan se Kambizi II dërgoi 50,000 ushtarë nga Tebat për të marshuar drejt Siwës, duke kaluar përmes shkretëtirës së Saharës. Sipas Herodotit, pasi kishin kaluar disa ditë marshimi nëpër shkretëtirë, ushtria arriti në një pikë ku u ndal për të pushuar, por më pas një stuhi e fuqishme rëre goditi kampin e tyre dhe mbuloi të gjithë ushtrinë, duke i varrosur ushtarët nën tonelata rërë.

Deri më sot, nuk ka prova të qarta arkeologjike për këtë ngjarje, dhe zhdukja e ushtrisë mbetet një enigmë. Fakti që një ushtri kaq e madhe mund të zhduket pa lënë asnjë gjurmë ka ndezur imagjinatën e historianëve, arkeologëve dhe teoricienëve për shekuj me radhë.

3. Teori dhe Hipoteza për Fatet e Ushtrisë

Gjithnjë ka pasur përpjekje për të shpjeguar këtë ngjarje misterioze, dhe janë ngritur disa teori për atë që mund të ketë ndodhur me ushtrinë e Kambizit.

Teoria e Stuhisë së Rërës: Kjo është një nga teoritë më të pranuara dhe mbështetet në përshkrimin e Herodotit. Sahara është një nga shkretëtirat më të ashpra në botë, dhe stuhitë e fuqishme të rërës janë të zakonshme. Një stuhi e madhe mund të ketë goditur ushtrinë e Kambizit dhe ta ketë mbuluar atë në mënyrë të tillë që trupat dhe armatimet të mbeteshin përjetësisht nën shtresa të trasha rëre. Kjo teori duket e besueshme, por mungesa e dëshmive arkeologjike të mbetura të një ushtrie kaq të madhe e ka bërë çështjen të komplikuar.

Teoria e Shterimit të Ujit dhe Resurseve: Një teori tjetër sugjeron se ushtria mund të ketë vuajtur nga mungesa e ujit dhe burimeve të tjera jetësore gjatë marshimit përmes shkretëtirës. Shkretëtira e Saharës është një nga vendet më të pamëshirshme për jetën njerëzore, dhe një ekspeditë kaq e madhe mund të ketë vdekur nga dehidrimi dhe lodhja. Ushtria mund të jetë shpërndarë, dhe mbetjet e tyre të jenë zhdukur gradualisht për shkak të kushteve të ashpra të shkretëtirës.

Teoria e Humbjes së Drejtimit: Një tjetër hipotezë sugjeron se ushtria mund të ketë humbur drejtimin dhe të jetë humbur në shkretëtirë. Në atë kohë, udhëtimi përmes Saharës ishte jashtëzakonisht i vështirë dhe kërkonte udhëheqës me përvojë. Një gabim në navigim mund të ketë çuar ushtrinë në një rajon ku nuk mund të mbijetonin, dhe ata mund të jenë shpërndarë dhe humbur përgjithmonë.

Teoria e Sulmit nga një Fis: Disa studiues sugjerojnë që ushtria e Kambizit mund të jetë sulmuar dhe shkatërruar nga fise lokale nomade, të cilat ishin të njohura për sulmet e tyre të papritura nëpër shkretëtirë. Këto fise mund të kenë përfituar nga situata e vështirë e ushtrisë persiane dhe të kenë sulmuar, duke e shkatërruar atë plotësisht.

4. Zbulimet Arkeologjike dhe Përpjekjet për të Gjetur Ushtrinë e Humbur

Përpjekjet për të gjetur mbetjet e ushtrisë së Kambizit kanë vazhduar për më shumë se një shekull. Në vitin 1933, një grup arkeologësh italianë, të udhëhequr nga Orde Wingate, filluan një ekspeditë për të gjetur gjurmët e ushtrisë së humbur. Ata arritën të gjejnë disa mbetje që përfshinin armë, eshtra dhe pjesë të tjera të asaj që mendohej të ishte një ushtri, por provat ishin të pamjaftueshme për të vërtetuar se i përkisnin ushtrisë së Kambizit.

Në vitin 2009, dy arkeologë të tjerë, Angelo dhe Alfredo Castiglioni, pretenduan se kishin gjetur mbetjet e ushtrisë së humbur në një zonë të shkretëtirës egjiptiane. Ata zbuluan mbetje njerëzore, armë dhe bizhuteri që i përkisnin periudhës së dinastisë së 27-të egjiptiane, duke sugjeruar se këto ishin mbetjet e ushtrisë së Kambizit. Megjithatë, ky zbulim është ende në diskutim, dhe shumë arkeologë janë skeptikë për autenticitetin e gjetjeve.

Zhdukja e ushtrisë së Kambizit II mbetet një nga enigmat më të mëdha të historisë së lashtë. Përkundër përpjekjeve të shumta për të gjetur gjurmë të saj, ky mister ende sfidon historianët dhe arkeologët. Stuhitë e rërës, varfëria e burimeve jetësore dhe ndoshta ndërveprimet me fise nomade janë disa nga faktorët që mund të kenë kontribuar në zhdukjen e ushtrisë, por mungesa e provave përfundimtare e bën këtë një nga çështjet më intriguese të historisë.

Si përfundim, ndërsa disa teori mund të shpjegojnë zhdukjen e ushtrisë, e vërteta e saktë ende mbetet një mister. Ushtria e Kambizit II ndoshta është varrosur përgjithmonë në rërat e Saharës, dhe për aq kohë sa nuk gjenden prova të mëtejshme, ky mister do të vazhdojë të magjepsë studiuesit dhe kuriozët për shekuj me radhë.

Burimet e informacionit:

Herodoti, Historitë, shekulli i 5-të p.e.s.
Castiglioni, A., & Castiglioni, A. (2009). Expedition Report on the Lost Army of Cambyses.
Lloyd, Alan B. “The Persian Invasion of Egypt and the Lost Army of Cambyses.” Journal of Near Eastern Studies, 1991.